پنجشنبه, ۱۱ بهمن ۱۳۹۷، ۰۸:۱۳ ب.ظ
ایران یکی از کشورهای ثروتمند جهان است که از نظر حجم ذخایر نفتی در
جهان رتبه سوم و از نظر حجم ذخایر گاز رتبه دوم را دارد. این کشور سالانه
سهم زیادی از نفت و گاز تولیدی خود را به مصرف داخلی می رساند که این مساله
نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای نفت خیز خاورمیانه نیز رایج است.
نمودار مقایسه مصرف فرآورده های نفتی در کشورهای مختلف در شکل 1 آمده است.
بر اساس محاسبات مراکز رسمی، اگر با همین روال، مصرف انرژی در کشور
دنبال شود در سال 1404 نه تنها صادرات انرژی نخواهیم داشت، بلکه به عنوان
وارد کننده اصلی حوزه انرژی به شمار خواهیم رفت. مصرف انرژی کشورمان در 4
بخش تولید، انتقال، توزیع و مصرف است .مصرف انرژی به خصوص سوخت های فسیلی،
مهم ترین عامل آلودگی هوا و تغییرات آب و هوایی است. به همین دلیل استفاده
بهینه از انرژی در فرایند توسعه اقتصادی، همواره به عنوان یک هدف مهم در
توسعه پایدار مدنظر بوده است.
لطفا به ادامه مطلب مراجعه کنید
مصرف سرانه انرژی در کشورهای در حال توسعه همچون ترکیه، هند، چین، هنگ
کنگ، پاکستان، متوسط کشورهای آفریقایی و متوسط آسیا از ایران پایین تر است.
مثلا در حالی که پاکستان با 159 میلیون نفر، 62 میلیون تن معادل نفت خام
در سال مصرف انرژی دارد، اما ایران با جمعیت 70 میلیون نفری، سالانه 127
میلیون تن معادل نفت خام، انرژی مصرف می کند .
مصرف سرانه انرژی در ایران حدود 60 درصد بیشتر از متوسط مصرف در جهان
است. اما مصرف سرانه انرژی به تنهایی نمی تواند شاخص گویایی برای مقایسه
باشد. به عنوان مثال شاید علت بیشتر بودن مصرف سرانه انرژی در ایران نسبت
به پاکستان، وجود صنایع بیشتر در ایران است .
یکی از شاخص های معتبر دیگر برای ارزیابی روند مصرف انرژی در کشورها،
شدت انرژی است .شدت انرژی از تقسیم مصرف نهایی انرژی بر تولید ناخالص داخلی
محاسبه می شود و نشان می دهد که برای تولید مقدار معینی از کالاها و
خدمات، چه مقدار انرژی به کار رفته است. با مقایسه این شاخص در سال های
مختلف و میان کشورها می توان روند استفاده از منابع انرژی در فرایند تولید
ملی کشورها را ارزیابی کرد .البته این شاخص تحت تاثیر عواملی از جمله شرایط
آب و هوایی، جغرافیایی و ساختار اقتصادی نیز هست. برای مثال چنانچه ساختار
اقتصادی یک کشور از واردات برخی محصولات به سمت تولید داخلی آنها حرکت
نماید و این تولید مستلزم به کارگیری انرژی زیاد باشد، نمی توان این افزایش
مصرف انرژی را به عدم استفاده بهینه از انرژی مربوط دانست بلکه تغییرات
ساختاری اقتصاد که در جهت توسعه اقتصادی نیز بوده، منجر به این افزایش مصرف
شده است .
آمار نشان می دهد شدت مصرف انرژی در ایران حتی در مقایسه با کشورهای نفت
خیز، بسیار بالاتر است. اما با توجه به مقادیر شدت انرژی بر اساس محاسبه
تولید ناخالص داخلی به روش برابری قدرت خرید، ایران از لحاظ مصرف انرژی به
منظور تولید کالاها و خدمات، وضعیت بهتری دارد اما کماکان جزء کشورهای با
شدت انرژی بسیار بالا محسوب می شود. در حالی که در سطح جهان به طور متوسط
برای تولید یک میلیون دلار ارزش افزوده حدود 128 تن معادل نفت خام انرژی
مصرف می شود که این رقم در ایران نزدیک به 2 برابر است .
بر اساس آمار اعلامی وزارت نیرو، مصرف نهایی انرژی کشور از سال 1376 تا
1386 بیش از 63 درصد افزایش یافته است. مصرف نهایی انرژی کشورمان در سال
1376 بالغ بر 579 میلیون بشکه معادل نفت خام بود که در سال 1386 این رقم به
975 میلیون بشکه افزایش پیدا کرده است. شدت بالای مصرف انرژی در ایران در
حالی است که 98 درصد انرژی مصرفی کشورمان از سوخت های تجدیدناپذیر نفت و
گاز طبیعی حاصل می شود و انرژی های تجدیدپذیر همچون انرژی هسته ای، سوخت
سبز، انرژی باد و انرژی خورشیدی تقریبا سهمی از سبد انرژی کشورمان ندارند.
این در حالی است که در جهان به طور متوسط 25 درصد انرژی مصرفی از انرژی های
تجدید پذیر ( یعنی انرژی هایی به غیر از نفت و گاز و زغال سنگ ) حاصل می
شود.
اصلاح الگوی مصرف و اولویت بخش انرژی
روند افزایش غیر منطقی مصرف انرژی در کشور بسیار نگران کننده است. این
روند عمدتا به دلیل غیر استاندارد بودن سیستم های مصرف کننده انرژی است. در
نیروگاه ها و شبکه انتقال و توزیع نیرو، صنایع خودرو سازی و دیگر دستگاه
ها و وسایل انرژی بر و ساختمان ها و در بخش هایی که این مصرف کننده ها
ساخته می شود، مشکلات زیادی وجود دارد. از نظر مصرف برق، ایران نوزدهمین
کشور مصرف کننده در جهان است. اگر نیروگاههای ما برای تولید برق،100 واحد
گاز دریافت کنند، حدود 70 واحد آن طبق آمارهای ثبت شده به هدر می رود و
تنها از 30 واحد آن استفاده می گردد. همچنین برق تولیدی از زمان ورود به
شبکه انتقال تا رسیدن به دست مصرف کننده، بالاتر از 21 درصد هدر می رود.
همچنین الگوی مصرف آب بر اساس استانداردهای جهانی برای یک نفر در سال، یک
متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر، 100 متر مکعب در سال است
که بر این اساس این میزان 70 درصد بیشتر از الگوی جهانی آب است .
همچنین بررسی میزان هدر روی انرژی در ایران نشان دهنده این است که تنها
در سال86 ، حدود 60 میلیارد دلار هدر رفت داشته ایم. بررسی آمار رسمی بیان
می کند که طی دو دهه آینده تعداد خانوارها و از جمله تعداد لوازم انرژی بر
خانگی کشور، حداقل دو برابر افزایش خواهد یافت و بنابراین تداوم روند رشد
بالای مصرف انرژی در کشور طی دو دهه آینده اجتناب ناپذیر است. در این شرایط
ضرورت دارد که بیشترین توجه به سازماندهی مدیریت مصرف در جهت جلوگیری از
هدر رفت و اصراف انرژی معطوف شود. آنچه مسلم است برای جلوگیری از هدر رفت
انرژی و صرفه جویی در مصرف آن به خصوص در سال جدید توجه به این نکته ضروری
است که علاوه بر تبلیغ کاهش مصرف در میان مردم و سهمیه بندی انرژی های پر
مصرف مانند بنزین و گاز و برق، باید از مبدا و از تولید کنندگان و
استانداردسازی آن ها این صرفه جویی ملی را آغاز کرد. یکی از مهمترین نکاتی
که باید در این باره مورد توجه قرار بگیرد مصرف انرژی بدون برنامه ریزی
اصولی در سال های اخیر در بخش استخراج نفت، تولید گاز و سایر منابع انرژی
است .
ایران در حال حاضر به لحاظ عرضه بنزین ارزان در جهان بعد از ونزوئلا در
رتبه دوم قرار دارد. همچنین ایران امروز با نیروگاههای برق به ظرفیت 47
هزار مگاوات به عنوان بزرگترین تولید کننده برق در خاورمیانه مطرح است اما
کشوری مانند ترکیه توانسته است با مصرف پایین برق، 90 میلیارد دلار صادرات
را در کارنامه خود داشته باشد.
در این میان از سوی مسئولان بارها اعلام شده که ایران بالاترین میزان
مصرف را در میان کشورها دارد و باید هرچه زودتر برای این بحران پیش رو چاره
اندیشی نمود.
-
۱
۰
- ۹۷/۱۱/۱۱
- ۸۹ نمایش
